Geothermie heeft nog veel voeten in de aarde

In 2030 wil het kabinet 15 Peta Joule (PJ) aan warmte uit geothermie halen, zo bleek uit een recente brief van de minister van Klimaat en Groene Groei (KGG) over geothermie (ook wel aardwarmte). In 2023 haalde Nederland zo’n 6,5 PJ warmte uit geothermie. Er moeten dus nog veel projecten worden opgestart om die 15 PJ in 2030 te halen. Ondanks dat geothermie helpt om de energiemix te vergroenen, is de uiteindelijke bijdrage relatief klein. En het is bovendien ook niet heel eenvoudig om van geothermische projecten een succes te maken.

Geothermische energie is warmte die wordt verkregen uit de ondergrond van de aarde. Water en/of stoom dragen de geothermische energie naar het aardoppervlak. Eenmaal bovenaards kun je dit vervolgens gebruiken voor verwarming en koeling of voor het opwekken van schone elektriciteit.

Het gebruik van geothermie heeft zo zijn voordelen. Het is een relatief betrouwbare en schone energiebron die lokaal kan worden gewonnen. Dit biedt regionaal dus ecologische en economische kansen. En het is ook nog eens een langdurige energiebron.Aardwarmte brengt op haar manier energie-efficiëntie en is de basis voor andere hernieuwbare warmtebronnen, zoals warmtepompen. Die zijn uiteindelijk cruciaal om woningen aardgasvrij te maken of om onze kassen te voorzien van warmte. Per saldo is de agrarische sector grootverbruiker, maar dat is relatief. Want ten opzichte van het finale energieverbruik van alle sectoren tezamen heeft aardwarmte als energiedrager een aandeel van nog geen half procent (2023).

Niet zo eenvoudig

Het belangrijkste bezwaar bij geothermie is misschien wel de omvang van de projecten in vergelijking met andere hernieuwbare energieprojecten (zoals wind en zon). Het blijft een complex ingenieursvraagstuk. De zoektocht naar de juiste locatie met de juiste ondergrond en meest ‘vruchtbare’ bron is cruciaal. En heb je eenmaal de juiste locatie, dan moet nader onderzoek uitwijzen hoe diep de boring moet zijn en of dit haalbaar en betaalbaar is. En dit hele traject kan alleen met de juiste vergunningen: eerst één voor het zoeken naar aardwarmte, als dat succesvol is, dan heb je een startvergunning nodig. Daarna moet er instemming zijn met een uitvoerder om tot slot een vervolgvergunning te krijgen. Het zorgt al-met-al voor (te) lange doorlooptijden. Het komt erop neer dat veel geothermische projecten dus uiteindelijk veel geduld, diepe zakken en ook een politieke wil vergen. Alle drie zijn helaas schaars.

Er zijn ook andere prangende kwesties. Geothermische projecten en installaties kunnen leiden tot verstoring van leefgebieden en kan vervuiling van water veroorzaken, met lokale gevolgen voor de biodiversiteit. Bovendien wil je graag weten wat exact de risico’s voor de leefomgeving zijn en is een seismologisch onderzoek noodzakelijk. Want op het moment dat er boorputten aangelegd moeten worden en ook als het boren daadwerkelijk gaat plaatsvinden kunnen er trillingen ontstaan met mogelijk aardbevingen tot gevolg. Die risico’s wil je zo nauwkeurig mogelijk in kaart brengen.

Grote kansen toegedicht

Ondanks dat het aandeel van geothermie nog relatief klein is, kan het echter een betekenisvolle rol hebben bij het bereiken van de doelstellingen voor het koolstofarm maken van de economie. Omdat het een gegarandeerde bron van energiezekerheid is, verdient het meer aandacht in de energietransitie. Het wordt al met succes toegepast voor bijvoorbeeld stadsverwarming en ook in de glastuinbouw. Op termijn kan het ook gebruikt worden voor industriële processen (voor de lagere temperaturen) en om elektriciteit op te wekken. De meest dringende kwestie is misschien wel de vergunningsprocedure, die moet eenvoudiger en sneller. Ook hier is het aan de overheid om met maatregelen te komen om de uitrol van geothermie nog veel meer te versnellen.