Back to the future; back to nature

Hoe zal de wereld eruit zien in 2050? Met de DeLorean van Doc Brown en Marty McFly waren we hier achter gekomen en konden we ons beter voorbereiden. Maar helaas, DeLoreans maken ze niet meer. Nu moeten we het doen met de berekeningen en verwachtingen uit klimaatmodellen. Daaruit komt tot dusver dat het klimaat warmer zal worden, dat de temperatuur van oceanen zal oplopen, dat de zeespiegel stijgt en dat de neerslagpatronen intenser worden en sterker zullen veranderen. Inmiddels is duidelijk dat we met de Tesla’s van tegenwoordig dit tij niet genoeg zullen keren.

Over 30 jaar

In 2050 is het zover. Dan dient de Europese Unie een klimaatneutrale economie en samenleving te zijn. Liefst eerder natuurlijk. Alle economische sectoren moeten bijdragen aan het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen. De industrie moet bijvoorbeeld blijven investeren in koolstofarme processen en alle sectoren moeten energie-efficiënter worden en/of overstappen op alternatieve, groenere brandstoffen. De ABN AMRO Decarbonisatie Summit van 14 februari staat in het teken van deze transitie. Dat het onderwerp hot is blijkt uit de inmiddels 500 aanmeldingen!

In de Overeenkomst van Parijs (2015) is afgesproken om de stijging van de mondiale gemiddelde temperatuur ruim onder 2°C te houden ten opzichte van het pre-industriële niveau – dus het tijdperk van voor de industriële revolutie – en ernaar te blijven streven de stijging te beperken tot 1,5 °C. Dit bereiken we met een netto-nul emissiebalans. Het betekent concreet de uitstoot van broeikasgassen sterk verminderen en de resterende uitstoot compenseren. Als het gestelde 2050-klimaatdoel wordt bereikt, dan komt het broeikasgasniveau in 2050 uit op pre-industrieel niveau.

‘It was the best of times, it was the worst of times’

Pre-industrieel is ongeveer eind 19e eeuw. Toen was de industriële revolutie in ieder geval aardig op stoom gekomen en na 1890 haalde Nederland zijn achterstand ten opzichte van andere landen in Europa aardig in. Het was een tijd waarin de industriële activiteit in ons land flink versnelde en de vervuiling in een stroomversnelling raakte. Een krantenartikel uit die tijd concludeert: ‘De tijden van bloei in de industrie brengen naast hun lusten, hun eigenaardige lasten en rampen mede’. De sterke opkomst van de industrie – die meer welvaart met zich meebracht – kende ook haar schaduwzijde, met een veel sterkere mate van vervuiling. Dat kwartje viel toen ook al.

De spanning in de relatie tussen de industriële bedrijvigheid en de menselijke en natuurlijke omgeving loopt in die tijd aardig op. Er werd toen al melding gemaakt van vervuiling van lucht, water en bodem. Het was destijds veel meer gebruikelijk dat grote hoeveelheden afvalwater in sloten en grachten werden geloosd, zonder echt zorgen te maken over de gevolgen. Er zaten hoge concentraties loodverbindingen in de bodem en fabrieken stootten vele giftige dampen uit, vaak ten koste van de gezondheid van de arbeiders in de fabrieken. Het zorgde ook voor stank in de wijde omtrek, met ‘vuile, walging wekkende luchten’ door vrijkomende ‘smerige, vettige, zwarte stof’, blijkt uit artikelen. Omwonenden lieten van zich horen, maar het was aan dovemansoren gericht. Want er was vanaf dat moment geen stoppen meer aan met de groei van broeikasgasemissies.

In Nederland had men toendertijd ook oog voor de ervaringen uit Engeland, waar de industriële revolutie veel eerder begon. Niet alleen wat betreft de vervuiling, maar vooral op het gebied van arbeidsomstandigheden. Zo staat in 1890 in de krant: ‘We kennen die tijdperken uit de geschiedenis der Engelsche industrie, waar zelfs de weeshuizen geplunderd werden op verzoek van de heeren fabrikanten, omdat er geen kindervleesch genoeg was voor de fabrieken.’

Back to nature

De arbeidsomstandigheden zijn aanzienlijk beter, maar we hebben nog steeds te maken met de hoge concentraties broeikasgassen in de atmosfeer. Onze natuurlijke systemen zijn bijna uitgeput, behoorlijk aangetast en uit balans geraakt door menselijk handelen. Het is een lastige opgave om dat mondiaal te herstellen in de komende 30 jaar. Alleen de tijd zal het ons leren.