Marieke Blom: ‘Trump nadelig voor Nederland’

De verkiezing van Trump is voor Nederland en Europa economisch nadelig. Toch is het niet zozeer de schok die we vrezen, maar vooral de economische erosie door onzekerheid en deglobalisering. Onze hoop is dat Europa hierdoor economisch ontwaakt. De Visie van Marieke Blom en Bert Colijn, economen ING.

Voor de Amerikaanse economie betekent president Trump naar verwachting eerst het verwezenlijken van zijn binnenlandse agenda. Dat betekent het verlagen van belastingen, minder regelgeving op het gebied van energie en milieu en een focus op het sterk beperken van migratie. Dit geeft op korte termijn een boost aan de Amerikaanse economie wat ook het optimisme op de beurs verklaart vandaag. Die boost wordt wel wat gedempt door hogere rentetarieven– de Amerikaanse rente op staatsobligaties nam in de afgelopen maand, deels in anticipatie op de winst van Trump, al met zo’n 40 basispunten toe. Ook de dollar wordt duurder, wat een exportnadeel is voor de Amerikanen.

Daarnaast zijn er later ook negatieve effecten van Trumps voorgestelde beleid te verwachten. Waarschijnlijk komt de negatieve impact van mogelijke handelstarieven pas in 2026, net als van het beperken van migratie. Buiten Amerika zijn de ogen gericht op het Midden-Oosten en Oekraïne, waar Trump zal proberen deals te sluiten. De invloed op Europa daarvan zou kunnen lopen via lagere energieprijzen, mits Trump hier succesvol is al is de impact op langere termijn uiterst onzeker.

De Nederlandse economie heeft te vrezen van importtarieven

De impact op Europa loopt echter vooral via de economische onzekerheid van een mogelijke handelsoorlog en het verdere verloop van de trans-Atlantische samenwerking, ook op het gebied van Oekraïne. De onzekerheid over Amerikaanse importtarieven zullen als een zwaard van Damocles boven de Europese industrie hangen. Uit de eerste termijn van Trump is gebleken dat alleen de dreiging van hogere tarieven al een negatieve impact op de investeringen en orders voor een sector kunnen hebben, denk aan de auto-industrie.

En de daadwerkelijke invoering van de tarieven – waarschijnlijk pas eind 2025 – zal opnieuw een drukkend effect hebben op de economie. Waarbij het de vraag is of Trump hier daadwerkelijk toe overgaat en in welke mate omdat er tijdens Trumps termijn succesvol over importtarieven onderhandeld is. Ook bleek uit de eerdere invoering van tarieven op staal, aluminium, wasmachines en zonnepanelen al dat ze vooral betaald worden door Amerikanen en de Amerikaanse economie schaadden.

Indien Trump kiest voor tarieven op alle importen zoals hij tijdens zijn campagne aangegeven heeft, zullen Nederlandse sectoren die veel naar de VS exporteren, zoals de chemie, farmaceutische producten, voertuigonderdelen, machines, maar ook de groothandel en transport hier rechtstreeks door geraakt worden. Duitsland is ook zeer gevoelig voor importtarieven, vooral als die ook auto’s betreffen. Indirect heeft dat ook een negatieve invloed op Nederland, zoals via voertuigonderdelen maar ook andere exporten naar Duitsland. Dat de euro intussen ook verzwakt – vandaag al met een paar cent – vermindert de negatieve impact van de Amerikaanse tarieven echter. En we verwachten dat rentes wat sneller kunnen dalen en ook dat compenseert een deel van het negatieve economische effect.

De vraag is op welke manier Europa omgaat met de Amerikaanse tarieven: door te zoeken naar een bilaterale deal met de VS, of door zelf ook flinke tarieven op Amerikaanse importen te leggen. Dat eerste is economisch aantrekkelijker. De vraag is dan welke concessies nodig zijn voor zo’n deal, wat zou kunnen gaan om importtarieven op China. In elk geval zullen tegenmaatregelen in principe impactvoller voor de Nederlandse economie zijn dan de Amerikaanse sancties, omdat Nederland vooral een rol heeft bij de importen vanuit de Verenigde Staten en China. Ook zouden hogere Europese importtarieven de Nederlandse inflatie verder verhogen.

Geen economische schok maar gevaarlijke erosie

Zowel de Europese Centrale Bank als overheden zullen zo nodig compenserend beleid voeren, wat zal gaan om het sneller verlagen van de rente en mogelijk ook om overheidssteun aan specifieke sectoren. Daarnaast lijken bedrijven wendbaarder dan bij de vorige handelsoorlog dankzij de grote economische schokken van de afgelopen tijd. Ze diversifieerden, verkenden hun toevoerketens en versterkten hun financiële weerbaarheid. Dit vermindert wellicht de impact van een mogelijke handelsschok.

Al met al verwachten we een orde van impact die eventueel kan leiden tot een kleine recessie voor de Europese economie, maar niet tot een crisis. En daarmee is het niet zozeer de economische schok die we vrezen. De zorgen over de economie gaan over de versnellende erosie van de internationale multilaterale samenwerking die in de eerste termijn van Trump ingezet is, waar een klein handelsland als Nederland zeer van profiteert. Dit zet druk op het succesvolle exportmodel waar de Nederlandse economie veel welvaart mee verkregen heeft. Dit vergroot het risico op afnemende globalisering, die het benutten van schaal- en comparatieve voordelen, kennis-spillovers en internationale concurrentie vermindert, wat de economische productiviteit geleidelijk, maar ook blijvend drukt.

Ook leidt het tot onzekerheid die ondernemers ervan weerhoudt om te investeren in productieve machines, software en slimmere manieren van werken. Deze erosie berokkent daarom op termijn potentieel een grotere economische schade dan een crisis, al is die slecht kwantificeerbaar. Daarnaast bemoeilijkt het voorgestelde beleid het halen van klimaatdoelen, omdat dat nu eenmaal wereldwijde samenwerking vereist in plaats van competitie en deregulering.

En toch is er bij dit alles een lichtpuntje denkbaar

Europa talmt met verdere economische integratie in de lijn van de rapporten van Draghi en Letta. Er is een kans dat de winst van Trump de prikkel is die Europa nodig heeft om over blokkerende minderheden voor de vele, economisch zinvolle, voorstellen in die rapporten heen te stappen. Een groot Europees investeringsinitiatief in R&D en internationale infrastructuur, mede gefinancierd door eurobonds en een meer geïntegreerde kapitaalmarktunie, om maar een voorbeeld te noemen. Dat zou het ontwaken van de Europese economie kunnen inluiden en daar is onze hoop op gevestigd.