Bijna tijd voor een elektroshock

Elektrificatie is zo’n beetje de hoeksteen van de energietransitie en voor een duurzame samenleving. Het is het beste paard om op te wedden voor het halen van de eindstreep van de klimaatdoelen. Het lijkt de weg van de minste weerstand naar een koolstofnegatieve energie-economie. We vervangen een groot deel van de fossiele brandstoffen door geëlektrificeerde technologieën op basis van hernieuwbare bronnen. Simpel toch?

Bij elektrificatie gaat het dus om de vervanging van een energie- of warmtebron door fossielvrije elektriciteit. Bijv. elektrische auto’s of vrachtwagens in plaats van een variant die op benzine, gas of diesel rijdt. Maar ook elektrische verwarming (e-boiler, hoge temperatuur warmtepomp) in plaats van olie- of gasboilers. Veel bedrijven in de energie-intensieve industrie hebben te maken met hoge procestemperaturen. Daar zit het meeste energieverbruik in, maar daarvoor is elektrificatie nog een hele uitdaging. Voor het bereiken van de lagere temperaturen is elektrificatie minder complex. Daar hebben we bijvoorbeeld warmtepompen en elektrische ovens voor. Het enige is dat elektrificeren een relatief dure optie is. Ook vergt de implementatie ervan vaak maatwerk. Per bedrijf kunnen de installatiekosten en de operationele haalbaarheid sterk variëren. Dit komt door de complexiteit van het productieproces, de grootte van de warmtedistributie en de infrastructuur daarvan, de staat van een pand en de mate van isolatie van de bedrijfsgebouwen.

Spanning op het net

Zelfs met heel veel financiële steun voor bedrijven – door bijvoorbeeld subsidies of fiscale regelingen – is een versnelling van de elektrificatie moeilijk. Eerst moeten wat knelpunten weggewerkt worden. Eén van de meest gehoorde knelpunten is de beperkte netcapaciteit. Dit legt niet alleen beperkingen op aan uitbreidingsinvesteringen in hernieuwbare energie, maar het ontmoedigt ook het elektrificatieproces. Andere veel voorkomende knelpunten zijn de stijgende kosten, de beperkte toegang tot kritieke grondstoffen en de tekorten aan vakmensen. De overheid is de dirigent van de energietransitie. Zij kan de negatieve effecten van de knelpunten het snelst verhelpen en daardoor zorgen voor een gunstiger ondernemingsklimaat.

Hoe e-vooruitgang boeken?

De ‘elektrificatie van alles’ wordt steeds belangrijker als we de negatieve effecten van klimaatverandering willen beperken. Zaak is dus dat we daarin vooruitgang boeken. Het slechte nieuws is echter dat we mondiaal gezien niet op schema liggen, althans volgens de meest recente Electrification Tracker van het Internationale Energieagentschap (IEA). Maar gelukkig boekt de mondiale elektrificatie wel vooruitgang, zo blijkt uit diezelfde monitor. De verkoop van elektrische voertuigen zet door, de verkoopgroei van warmtepompen houdt aan, de geïnstalleerde capaciteit van elektrolyse-installaties groeit verder en de energie efficiency neemt toe. Dat is allemaal goed nieuws.

Ook in ons land gaat elektrificatie een grotere rol gaat spelen en ook bij ons ligt het tempo nog (te) laag. Om een versnelling te krijgen in de elektrificatie is het van belang dat de overheid, netbeheerders, industriële vertegenwoordigers en ondernemers, de energiesector en andere belanghebbenden de koppen bijeen steken. Uit veel onderzoek blijkt bovendien de bittere noodzaak van het juiste ondersteunende beleid (zonder bureaucratisch te worden) en de juiste prikkels om te investeren in schone technologieën. Helderheid over de spelregels nu en op de langere termijn is het smeermiddel en helpt bedrijven beter om keuzes te maken. Maar wat vooral helpt is meer investeren in infrastructuur en netcapaciteit. Daar is onze energietransitie pas echt bij gebaat. Ook weten we dat bedrijven in sectoren flink de tijd nodig hebben om zich aan te passen en hun middelen voor investeringen te herverdelen. En die tijd daarvoor is helaas erg beperkt.