Edin Mujagić: Waarom is de spaarrente in Nederland zo laag?

De onderzoekers van de ACM stellen dat kartelvorming, waarbij banken afspraken maken over rente, wat strafbaar is, niet aangetoond kan worden maar dat er wel sprake is van iets wat ‘stilzwijgende afstemming’ wordt genoemd. Ofwel: impliciet worden die afspraken wel gemaakt.

De ACM doet ook aanbevelingen over wat te doen om dat euvel van lage spaarrente te verhelpen. Zo moet er meer informatie komen voor de consument wat er allemaal mogelijk is en moet het ook makkelijker worden om van de ene bank naar de andere over te stappen.

Ik begrijp dat de ACM deze aanbevelingen doet, mits geïmplementeerd zal het ook wel wat helpen, maar ze doen natuurlijk helemaal niets aan de onderliggende oorzaak van die lage spaarrentes, het gebrek aan concurrentie.

Daar komt vervolgens nog iets bij wat we haast zouden vergeten in het geheel, namelijk dat commerciële banken ons spaargeld helemaal niet nodig hebben. En dat hebben we de danken aan de Europese Centrale Bank (ECB).

Normaliter is ons spaargeld zeer aantrekkelijk voor een bank en strijden ze onderling om ons te verleiden een spaarrekening te openen. Die strijd zorgt voor hogere spaarrentes. Waarom die strijd? Omdat elke bank zich ook moet financieren. Dat doet een bank door geld te lenen bij de centrale bank of op de kapitaalmarkt. De rente op de kapitaalmarkt ligt doorgaans hoger en het bedrag dat een bank bij de centrale bank kan lenen, is beperkt (en is te weinig, daar zorgt de centrale bank voor).

Dat betekent dat ons spaargeld een zeer aantrekkelijk alternatief is. De rente die de bank erop betaalt, is lager dan de rente die het zou betalen op de kapitaalmarkt en de hoeveelheid is hoger dan wat de centrale bank bereid is te vergeven.

Sinds de Grote Financiële Crisis in 2008 doet de ECB aan iets wat ‘volledige toewijzing’ heet, wat er in het kort erop neerkomt dag alle banken uit de eurozone in principe ruimschoots voldoende geld kunnen lenen aan het ECB-loket.

Dat betekent dat de strijd om ons spaargeld niet gevoerd wordt en dus dat de spaarrentes laag zijn. Overal, niet alleen in Nederland. Bij ons is die rente ook relatief laag maar in vrijwel alle eurolanden is het niveau, in absolute termen, laag te noemen. En dan heb ik het nog maar over de nominale spaarrente. Je échte spaarrente is de uitkomst van het rekensommetje waarbij je van de nominale spaarrente de inflatie vanaf haalt. Dan blijkt dat de échte spaarrente gewoonweg negatief is. Sparen lijkt daarmee een activiteit met een gegarandeerd verlies te zijn geworden. Beleggen is, net zoals altijd, een activiteit met een kans op winst en een kans op verlies, met de belangrijke toevoeging dat des te langer iemands beleggingshorizon, des te groter de kans op winst.